Overheden en democratie

Noodzakelijke transities
In onze maatschappij zijn aanzienlijke kwetsbaarheden ontstaan. Ingrijpende transities zijn dringend noodzakelijk. Het gaat dan bijvoorbeeld om:

  • Meer aandacht voor groepen in de samenleving die het onevenredig moeilijk hebben (en dat is versterkt door Corona), meer accent op inclusie, gelijke kansen en voldoende beloning.
  • Meer aandacht voor gezondheid in plaats van alleen 'herstel bij schade'. En dat we als samenleving beter voorbereid moeten zijn op een gezondheidscrisis als Corona.
  • Meer aandacht voor de schade die we dagelijks toebrengen aan het milieu, vanuit productie, afval, voedsel en energie. Ook vanwege de schade voor onze gezondheid.
  • Meer aandacht voor en regelgeving bij de digitale wereld, zodat kansen benut worden, maar onze data veilig zijn en onze privacy door ons zelf beheerd kan worden.
  • Een ander perspectief op de economie dan alleen welvaart en winst. Meer accent op de bijdrage aan maatschappelijk welzijn en welbevinden. En bedrijven die zelf voldoende reserves aanhouden en daarom niet gauw steun nodig hebben.

Overheden
De maatschappelijke onvrede met de politiek groeit. Dat is bijvoorbeeld zichtbaar in het lage vertrouwen in politieke partijen (1). In algemene zin kan je stellen dat de burger het gevoel heeft dat de regeringen van de afgelopen decennia niet de vraagstukken hebben aangepakt die burgers als problematisch zien. Bijvoorbeeld hebben de overheden al decennia lang niet of nauwelijks actie hebben genomen op deze noodzakelijke transities. Dat heeft bij de bevolking ernstige twijfel gebracht over het functioneren van die overheden. Men lijkt zich vooral met elkaar bezig te houden, in plaats van het de maatschappij en de burger.


Tom van der Meer: "het zijn vooral de politici die zichzelf een spiegel moeten voorhouden. Er is geen crisis van de democratie, er is een crisis van de gevestigde partijen. Ze zitten op een doodlopend spoor, maar blijken niet bij machte om te sturen" (10).
Floris Alkemade zegt daarover: "Het lijkt er sterk op dat veel kiezers, links en rechts, toe zijn aan een heel andere politieke cultuur, waarbij het juist het principeloos kortetermijndenken is dat onder vuur komt te liggen" (11).

Democratie
Inmiddels wordt de vraag breed gesteld of onze democratie nog functioneel is. Behalve stemmen heeft men de indruk dat je als burger geen enkele invloed meer hebt op de genomen acties. Een gevolg daarvan is ook de verschuiving van stemmen naar nieuwe partijen.

We zien dan ook nieuwe voorstellen, zoals het inrichten van een 'Burgerberaad' (3). 
Ook is er een oproep om verkiezingen meer te richten op de personen (4). Zoals bijvoorbeeld Harari aangeeft zijn het toch vooral verhalen die ons binden (9). Die politici met een duidelijk verhaal waren er vroeger (b.v. den Uyl, Marijnissen, van Mierlo, Bolkestein), maar nu is er geen krachtig en verbindend verhaal meer te horen. Zelfs op de sites van de meeste partijen is niet goed zichtbaar waar ze voor staan. De kiezer 'vlucht' daardoor naar de paar partijen die wel een (schijnbaar) helder verhaal hebben, dat aansluit bij de problematiek die de burger ziet  (16). Het volstaat zeker niet dit af te doen als 'populisme'.

Revolutie
Het wordt dus dringend tijd om andere actie in de maatschappij te gaan nemen.
Tjeenk Willink predikt de revolutie? „Ja, als je daarmee kunt voorkomen dat zij uitbarst. Ik bedoel vanzelfsprekend geen bestorming van de Bastille. Je moet aansluiten bij de veerkracht binnen de maatschappij. Ik zeg de laatste jaren steeds tegen uitvoerders: accepteer niet automatisch beleid en regels die in strijd zijn met jullie professionele ethiek. Ook burgers zijn geen uitvoerders van het beleid van een tijdelijke politieke meerderheid.” (2)

Gezien de steeds hardere acties en uitingen van burgers (zowel op sociale media als bijvoorbeeld de acties van boeren), valt tegenwoordig ook soms de term 'burgeroorlog'. Dat maakt het dus nog meer dringend om actie te nemen!











Referenties

  1. Nationaal Kiezersonderzoek 2017 - Afkeer en afzijdigheid 
  2. Tjeenk Willink, Herman. (2011). (NRC)
  3. Zie bv Eva Rovers
  4. Joost Sneller (NRC)

  9. Harari, Y.N. (2018). 21 lessen voor de 21e eeuw - H9. Thomas Rap
 10. Tom van der Meer, (2017). Niet de kiezer is gek. Spectrum
 11. Floris Alkemade, (2020). De toekomst van Nederland, Uitgeverij Thoth
 16. Piet de Rooy (NRC): Weer is het populisme het antwoord op een dwalende tijd